Τα παιδιά είναι πολύ καλά με το να εφευρίσκουν δικαιολογίες. Οι δάσκαλοι των δημοτικών σχολείων το ξέρουν καλά αυτό.
Μια δασκάλα μοιράστηκε την παρακάτω ιστορία:
Η τακτική της με τις εργασίες ήταν ότι εάν βρίσκονταν οι εργασίες στο γραφείο της μέχρι τις 3:30 το μεσημέρι, τις βαθμολογούσε. Ένας μαθητής πήγε στο γραφείο της νωρίς το πρωί και της είπε ότι δεν είχε την εργασία. Εκείνη, αντί να ρωτήσει τον λόγο επανέλαβε απλώς τα όρια «Εάν θέλεις να βαθμολογηθεί η εργασία σου θα πρέπει να είναι στο γραφείο μου μέχρι τις 3:30». Το παιδί είπε: «Δεν καταλαβαίνετε, έκανα όλες τις εργασίες και τις έβαλα στο αυτοκίνητο μου εχθές το βράδυ. Ο πατέρας μου μέθυσε και γυρνώντας πήρε το δικό μου αυτοκίνητο και δεν γύρισε στο σπίτι μέχρι το πρωί που έφυγα».
Εκείνη του είπε: «Εντάξει, έχω να σου πω τρία πράγματα. Πρώτον, για κανένα λόγο δεν είσαι εσύ υπεύθυνος που πίνει ο πατέρας σου. Δεύτερον, για κανένα λόγο δεν είσαι υπεύθυνος για το πώς συμπεριφέρεται ο πατέρας σου όταν πίνει. Τρίτον, είσαι υπεύθυνος για την εργασία σου. Εάν θέλεις να βαθμολογηθείς πρέπει να είναι στο γραφείο μου μέχρι τις 3:30». Ο μαθητής είπε ότι δεν ήταν δίκαιο να την κάνει ξανά. Η δασκάλα του απάντησε: «Συμφωνώ μαζί σου. Δεν σε κατηγορώ, σε καταλαβαίνω. Θέλω να ξέρεις ότι θα σεβαστώ ότι αποφασίσεις να κάνεις για αυτό». Αυτό σημαίνει αγάπη χωρίς προϋποθέσεις. «Τίποτα απ' ότι κάνεις δεν θα αλλάξει την αγάπη μου για σένα. Βέβαια δεν θα πάρεις βαθμό εάν δεν την παραδώσεις, αλλά σέβομαι την απόφαση σου». Το να τηρούμε τα όρια θέλει πολύ θάρρος γιατί πάντα θα υπάρχει μια καλή δικαιολογία.
Ο μαθητής 3:25 της πήγε την εργασία και της είπε «Δεν είναι τόσο καλή όσο η πρώτη» και εκείνη του απάντησε «Σε εκατό χρόνια από σήμερα κανένας από τους δυο μας δεν θα θυμάται αυτή την εργασία. Το σημαντικό είναι ότι ζεις με κάποιον που μπορεί να κάνει την ζωή σου δύσκολη. Σκέφτηκες πως θα μπορούσες να προστατεύσεις τον εαυτό σου στην σχέση σου με αυτό τον άνθρωπο για να μην σε πληγώνει;». Ο μαθητής απάντησε: «Ναι, θα φυλάω τα πάντα στο δωμάτιο μου που δεν μπορεί να το πλησιάσει». Εκείνη του απάντησε «Ακούγεται πολύ καλό».
Αυτό που συνέβη σε αυτή την ιστορία είναι ότι η δασκάλα κράτησε τα όρια. Πέρασε το μήνυμα στο παιδί ότι κρατάει τα όρια. Οι περισσότεροι άνθρωποι δίνουμε το μήνυμα «παραβίασε τα όρια μου, μην με σέβεσαι» και μετά δεν καταλαβαίνουμε γιατί οι άνθρωποι δεν μας σέβονται. Διότι εμείς οι ίδιοι δεν σεβόμαστε αρκετά τον εαυτό μας για να κλείσουμε το μαγαζί στην ώρα του.
Εάν θέλετε κάποια ελαστικότητα στα όρια γατί πάντα συμβαίνουν πράγματα στους μαθητές κάντε το προκαταβολικά. Μια δασκάλα έδωσε 20 ασκήσεις στους μαθητές της. Τους είπε να κάνουν οποιεσδήποτε 15 θέλουν. Έτσι, εάν φάει την μία ο σκύλος ή χαθεί δεν πειράζει. Φέρτε τις 15 που είστε υπεύθυνοι. Εάν φέρετε και τις άλλες 5 παίρνετε επιπλέον βαθμολογία. Είναι ξεκάθαρο και κερδίζουμε και οι δύο. Έτσι δημιουργούμε συναισθηματική ασφάλεια στα παιδιά. Έτσι φτάνουμε στο σημείο να μην χρειάζεται να φωνάζουμε και να προστατεύουμε τη αυτοεκτίμηση των παιδιών.
Θετικά όρια σημαίνει δύο πράγματα. Ότι το εκφράζετε με θετικό τρόπο σαν υπόσχεση και έχει θετικό αποτέλεσμα. Επίσης τα θετικά όρια μας επιτρέπουν να έχουμε πολιτισμένες συζητήσεις με τα παιδιά. Μας επιτρέπουν να μετατρέπουμε τις απειλές σε υποσχέσεις. Αντί «Αν δεν τελειώσεις τα μαθήματα σου, δεν θα πας να παίξεις» μπορούμε να πούμε «Και βέβαια μπορείς να παίξεις μόλις τελειώσεις τα μαθήματα σου. Αυτό ισχύει μέχρι τις 9:00 το βράδυ». Όταν μετατρέπουμε τις απειλές σε υποσχέσεις έχουμε λιγότερη ένταση στην σχέση μας με τα παιδιά. Υπάρχει λιγότερη διαμάχη γιατί το παιδί δεν αισθάνεται την ανάγκη να επαναστατήσει γιατί δεν αισθάνεται ότι θέλετε να αντιδράσετε αρνητικά. Αυτό είναι το σημείο που λείπει στην αυτοεκτίμηση. Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή όλα είναι καλά όσο το παιδί φέρεται σωστά. Όταν όμως φέρει μια κακή εργασία γίνεται αυτομάτως κακός μαθητής. Αντί να πούμε ότι η εργασία δεν είναι αποδεκτή μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα πολύ καλό πρόχειρο και να τους ζητήσουμε να την ξανακάνουν.
Δίνοντας την ευθύνη στο παιδί για τις πράξεις του χρησιμοποιώντας τα θετικά όρια το παιδί δεν μπορεί να κατηγορήσει εμάς. Έτσι δημιουργούμε σεβασμό. Πάντα θα υπάρχουν πολύ καλές δικαιολογίες. Ας δούμε τα λάθη των παιδιών σαν ευκαιρίες να διδαχτούν, σαν ευκαιρίες να σκεφτούν πως θα το κάνουν διαφορετικά την επόμενη φορά. Αντί να πούμε «Είσαι χαζός ή αδέξιος» όταν το παιδί κάνει μια ζημιά να πούμε «Ας το καθαρίσουμε και ας σκεφτούμε πως θα το κάνεις διαφορετικά την επόμενη φορά».
Η βάση των ορίων είναι η αναγκαιότητα να εκτιμούμε τον εαυτό μας αρκετά για να εντοπίζουμε πρώτα τι θέλουμε, να ζητάμε αυτό που θέλουμε και αφού το κάνουμε να το τηρούμε. Ο λόγος που συχνά δεν τηρούμε τα όρια μας συνδέεται με την αυτοεκτίμηση μας και δεν έχει καμία σχέση με το παιδί ή οποιονδήποτε άλλο. Φοβόμαστε την διαμάχη και την απόρριψη. Κάνουμε πράγματα για να έχουμε ησυχία. Προτιμάμε να αυτοθυσιαζόμαστε σε καταστάσεις ξανά και ξανά, για να μην θυμώσει κανείς με εμάς. Πριν βάλουμε όρια με τα παιδιά πρέπει πάνω από όλα να αγαπήσουμε, να φροντίσουμε και να σεβαστούμε τον εαυτό μας.
(Blustein)
Δρ. Βίκυ Σίμου